برنامه ریزی حمل و نقل

در مباحث حمل ونقل منظور از برنامه ريزي حمل و نقل، فرايند يا فعاليتي است كه طي آن اقدامات لازم جهت سوق دادن يك مجموعه يا سيستم حمل و نقل، به سوي يك وضعيت دلخوه را مورد بررسي قرار مي‌دهد. اين فرايند در نهايت منجر به اتخاذ تصميم و سپس اقدامات موثر در راستاي تحقق اهداف و وضعيت هاي دلخواه مي گردد. مهمترين موضوع در برنامه ريزي حمل و نقل آينده نگري است. براي توجيه انجام يك پروژه حمل و نقل عوامل مختلفي مانند بهبود در جريان ترافيك، ايمني، ايجاد دسترسي به كاربري‌ها، صرفه جويي در مصرف انرژي، كاهش زمان سفرها، رشد اقتصادي و غيره را ذكر كرد. برخي پروژه‌هاي حمل ونقل به دلايل سياسي و اجتماعي انتخاب مي شوند. مانند ايجاد اشتغال در ناحيه اي خاص، رقابت با ديگر استانها و شهرها براي كسب اعتبار، جذب صنعت، جوابگويي به فشاري كه از طرف سياستمداران وارد مي شود و …..

انواع برنامه ريزي حمل و نقل؛
1 -برنامه ريزي كوتاه و يا ميان مدت داراي پيچيدگي كمتر به سرمايه‌گذاري بزرگ و ساخت و سازهاي وسيع نياز نيست هدف بدست آوردن حداكثر ظرفيت و يا بهره برداري بهينه از تجهيزات موجود مي باشد.
2 -برنامه ريزي بلند مدت (راهبردي) مسائل پيچيده بدنبال دارد. داراي هزينه مالي زياد و همراه با ساخت و سازهاي بزرگ و گسترده است. پيامدهاي آن اجتماع، محيط زيست و اقتصاد جامعه را تحت تاثير قرار مي دهد.
16 گروه‌هاي مختلف افراد در مواجهه با سيستم حمل و نقل؛
1 -اپراتورها با مسائلي از قبيل هزينه هاي سرمايه اي ، هزينه‌های درآمدهاي عملكردي، اقتصادي بودن طرح از ديدگاه اتحاديه ها و كنترل‌هاي دولت روبرو هستند.
2 -استفاده‌كنندگان سفركنندگان و يا مشتري‌هاي يك شركت حمل ونقل كالا مي باشند كه با عوامل هزينه پولي(كرايه ها)،زمان سفر از مبدا واقعي تا مقصد واقعي،حفاظت و ايمني، قابليت اعتماد و …. سر و كار دارند.
3 -غير استفاده‌كنندگان افرادي كه سفر كننده نبوده و موجب جابجايي مسافر و كالا نيستند ولي تحت تاثير عواملي مانند آلودگي آب و هوا، آلودگي صوتي،آلودگي ديد يا منظره، عدم ايمني،تغييرات كاربري اراضي، اختلالات اجتماعي،تاثيرات اقتصادي تجهيزات حمل و نقل قرار دارند.
يك برنامه‌ریزی حمل ونقل موفق، طرحي است كه بين نيازهاي اين 3 گروه تعادل برقرار نمايد. برنامه‌ريزي حمل و نقل شهري شامل ارزيابي و انتخاب تجهيزات جابجايي براي سرويس دهي به كاربريهاي حال و آينده است. به عنوان مثال با ساخت يك مركز خريد يا يك فرودگاه و يا يك مركز تجارت، نياز به احداث يا ايجاد تجهيزات و سرويس‌هاي اضافي حمل و نقل بوجود مي آيد. همچنين توسعه كاربري‌هاي مسكوني، فضاهاي اداري و صنعتي معمولا ترافيك اضافه توليد مي نمايد كه نيازمند جاده‌ها و سرويس‌هاي حمل ونقل عمومي بيشتري نيز مي‌باشد. در 2 افق زماني كوتاه مدت و بلند مدت عمل مي نمايد. 17 در افق كوتاه مدت پروژه هايي انتخاب مي گردد كه در يك فاصله زماني يك تا سه سال مي توانند اجرا شوند. اين پروژه‌ها براي مديريت بهتر و كارايي بيشتر تجهيزات موجود حمل و نقل طراحي مي‌گردد. مانند زمانبندي چراغ‌هاي راهنمايي براي بهبود جريان ترافيك، هم پيمايي براي كاهش تراكم، ايجاد پارك سوارهاي حاشيه اي براي افزايش تعداد مسافرين حمل و نقل عمومي و به‌سازي حمل و نقل عمومي پروژه هاي مورد شناسايي و ارزيابي در افق زماني بلند مدت، در فاصله زماني حدود بيست سال قابل بهره برداري است. مانند احداث جاده هاي جديد، افزايش تعداد خطوط بزرگراهي و آزاد راهي، ايجاد سيستم‌هاي جابجايي سريع و گسترش آن‌ها، ايجاد راههاي دسترسي به مراكز خريد و يا فرودگاه‌ها و غيره براي تعيين ميزان دستيابي به اهداف برنامه ريزيهاي انجام شده و ارزيابي برنامه ها مي بايست معيارهاي ارزيابي مشخص گردند.